1342-1350 ca.
PETRUS BERCHORIUS, Ovidius Moralizatus, Liber I, Fabulae X, XI, XIII, XIV, XV
Testo tratto da: Petrus Berchorius, Reductorium morale Liber XV, Ovidius moralizatus, Institut voor Laat Latijn der Rijksuniversiteit, Utrecht 1962
Fab. X
Deinde narrat Ovidius quid Io fuit filia cuiusdam fulminis qui dicebatur Inachus: quam propter suam pulchritudinem Iuppiter adamavit: qua refugiente amorem clara die Iuppiter mundum nebulis ne depraehenderetur implevit et sic Nympham rapuit et corrupit. Ovidius tunc deus inducta latas caligine terras; Occuluit tenuitque fugam rapuitque pudorem Iuppiter in isto loco potest significare mundi principe set raptores: qui filias fluminum idest possessiones pauperum rapiunt et extorquent. Sed ne a Iunone idest a praelatis et correctoribus furtum huiusmodi agnoscatur nebulas malarum et falsarum cautelarum et excusationem inducunt. Unde cantat ecclesia Vidi nebulam totam terram tegentem.
Fab. XI
Cum Iuppiter timeret ne ipsum Iuno depraehenderet in adulterio suo cum Io amica sua induxit nebulas ne videretur: et in super dictam Io mutavit in vaccam pulcherrimam et formosam. Unde Ovidius: Coniugis adventum praesenserat inquenitentem Inachidos vultus mutaverat ille inuecam. Taliter facere videntur latrones. Quando enim timent ne furtum suum cognoscatur solent tempus secretum et obwscurum expectare et puellam innocentem in vaccam id est mulierem lasciata mutare. Supertunicaleque in tunicam, et tunicam in caligas, et capitogium in capitium trasmutare. Vel dic quod Iuppiter est diabolus quid non vult quod Io idest anima cum qua per peccatum fornicatur a Iunone idest ab ecclesia agnoscatur vel retrahatur: muta team in vaccam idest faci team peccatricem et carnalem et ab omni spiritualitate alienam et sic suae iuriditioni eam retinet obligatam. Ps.Mutaverunt gloriam suam in similitudinem vitali comedentis foenum.
Fab. XII
Iuno quae erat uxor Iovis petiit a Iove sibi dari vaccam praedictam quae dicebantur Io quam tradidit custodiendam quidam pastori qui dicebatur Argus (…)
v. http://www.iconos.it/index.php?id=1857
Fab. XIII
Dicit Ovidius quod Io mutata in vaccam dum iret ad fluvium Inachi patris in aqua videns cornua se habere et pulchretudinem suam se amisisse et vocem in mugitum convertisse timuit et horruit seipsam. Et ideo finaliter fugit ad fluvium nili ubi ad Iovem oculos erexit, et quod iterum in puellam foeminam mutaretur a Iovem impetravit. Unde Ovidius. Et conacta loqui mugitus edidit ore. Pertimuitque sonos propriaque exterrita voce est. Cornua pertimuit : se costernata refugit. Sic vere anima peccatrix de amica dei in vaccam idest in vilem peccatricem mutata quando vadit ad fluvium sacrae scripturae : qui est fluvius dei patris ibi pro certo cognoscit se habere cornua superbiae et elationis : mugitum turpis et inhonestae locutionis formam vaccinam bestialem et carnalis conversationis. Ista igitur se horrere debet et fluvium idest fluvium lachrymarum quaerere. Iovem id est deum orare, et sic restitutionem formae pristinae poterit impetrare. Tren.Primo. Ipsa autem gemens conversa retrorsum.
Fab. XIV
Inde dicit Ovidius : Quod Inachus fluvius pater Ius videns eam inutatam in vaccam summe doluit et ei compatiendo dicebat. Me miserum tu ne quaesita per omnes. (...)
Sic vere deus vel praelatus plangit filiam suam idest animam rationalem quando videt eam in vaccam id est in peccatricem mutatam. (...)
Fab. XV
Postea dicit Ovidius quod Io in vacca mutata erepta de dominio argi iuit ad fluvium Nili, et positus in margine ripae procubuit genibus quos potuit solos tollens ad sydera vultus. Cum Iove visa quadri est finemque orare malorum, qui scilicet Iuppiter eam mutavit de vacca in foeminam et ei figuram pristinam restauravit. Unde Ovidius: vultus capit illa priores, fitque quod ante fuit fugiunt de corpore setae. Corna decrescunt fit luminis arctior orbis contrahitur rictus redeunt humerique manusque ungulaque in quinos delapsa absumitur ungues. De bove nihil superest : nisi formae candor in illa et licet reformata sic esset non tamen audebat loqui, ne more iuvencae mugiret ; eratque timide verba intermissa retemptans. Sic debent facere iuvenes religiosi qui de domino argi id est diaboli ad fluvium devotionis fugiunt ubi de vacca in foeminam id est de peccatore in iustum mutantur quia vere isti debent timere loqui. Nam qui de novo sunt mutati et conversi ne forte loquantur sicut vaccae id est sicut carnales et indiscreti utile est eistacere.
